خطوط نگارش قرآن

محققان بر این عقیده‌ اند که اولین رشته‌ های خط عربی، خط مصری (دموتیک) می‌ باشد و دومین آنها خط فنیقی و سومین آنها خط آرامی (مسند).
مورخین اسلامی بر این عقیده‌ اند که خط حجازی را اعراب از مردم حیره و انبار گرفته‌ اند.

خط حجازی دو نوع دارد:

• نسخ اولیه: که در نامه‌ نگاری و برای نوشته‌ های عادی استفاده می‌شد.
• خط کوفی: که از نوع سریانی گرفته شده‌ است که برای نوشته‌ های مهم و رسمی به کار می‌ رفت‌.

خطوط نگارش قرآن

 

خط کوفی

خط کوفی تقریباً از ابتدا برای نوشتن قرآن به‌ کار برده شد.
پس از زمانی خط کوفی از صورت سادگی بیرون آمد و دارای قواعد و موازین معینی شد، بطوریکه از آثار باقیمانده و قرآن‌ های نوشته شده آن دوران این تکامل را می‌توان مشاهده نمود.
به‌ طور کلی قرآن‌ هایی که از سده‌ های اولیه باقی مانده به‌ خط کوفی نوشته شده‌ است و این موضوع تا قرن پنجم هجری ادامه داشته‌ است.
خط کوفی قابلیت استفاده در امور تزئینی را دارا بود و خطاطان می‌ توانستند براحتی آن را به هر شکل با مقاصد و نظریات خویش منطبق سازند و پس از آنکه کاربردش را در نگارش متن قرآن از دست داد بیشتر برای کتیبه‌های تزئینی در بناها یا بر روی اشیاء مختلف گرفت.

خط ریحان

خط ریحان خطی است شبیه به خط مُحَقَّق که هر دو بین سده‌ های سوم تا پنجم هجری در کنار کوفی برای نگارش متن قرآن به‌ کار می‌ رفتند و پس از آن به‌ تدریج کاربرد خود را از دست داده و به بوته فراموشی سپرده شدند.
شاهزاده بایسنقر میرزا در اویل سده نهم هجری قرآن بزرگ و زیبایی را به خط محقق نوشت.

خطوط نگارش قرآن

خط نسخ

خط نسخ از اواخر سده دوم هجری به بعد رایج شد و از اواخر سده سوم هجری رواج کامل یافت و به تمام سرزمین‌های شرقی که تحت تسلط اسلام بودند گسترش یافت.
این خط رفته رفته برای کتابت قرآن جای خطوط دیگر نظیر کوفی یا محقق را گرفت و از سده پنجم هجری اغلب قرآن‌ ها با این خط نگارش یافت و از آن زمان تاکنون نزدیک به ۱۰۰۰ سال است که در کتابت قرآن اغلب از این خط استفاده شده است.
ایرانیان شیوه ویژه خود را در نسخ دارند و میرزا احمد نیریزی (۱۰۸۷-۱۱۵۵ قمری) از بزرگترین خوشنویسان نسخ‌ نویس بوده است.

خط ثلث

خط ثلث یکی از خطوط زیبای اسلامی است که در کتابت قرآن استفاده شده و از خطوطی است که ابن مقله آن را تنظیم و منزه کرد. به سبب آنکه از خط ثلث خطوط دیگری را به‌وجود آورده‌اند به آن « ام‌ الخطوط » گفته‌ اند.
از خط ثلث اغلب در نگارش کتیبه‌های مختلف در بنا ها یا در کتیبه‌های سرسوره‌ها استفاده می‌شود و در قرن‌ های مختلف از این خط زیبا در نگارش کتیبه‌های اسلامی در اماکن مقدسه و مذهبی و کاشی‌ کاری‌ها به کار رفته‌ است و در کتابت متن قرآن نمونه‌های زیادی از این خط در دست نیست.
خطاطان زیادی در نگارش این خط کوشش کرده‌ اند که بعضی از آن‌ ها عبارتند از: یاقوت مستعصمی، عبدالله صیرفی، ابراهیم بن شاهرخ، اسدالله کرمانی، علیرضا عباسی

خط سبحان

خط سبحان توسط سبحان مهرداد محمدپور ایجاد وبنيان گذاری گردید این خط از زیبایی خاصی در کتابت برخور دار است.
با توجه به نوآوری های خود جلوه ی جدیدی از هنر خوشنویسی اسلامی را به نمایش گذاشته است ، خط سبحان ریشه ای کوفی و اقلام سته را دارا می باشد و در خوانایی و ساده نویسی تقریبا مشابه با خط نسخ است.
این خط در چند شیوه ارائه شده که هر یک از این شیوه ها کاربردی خاصی را دارا می باشد به طور مثال شیوه شکسته ، شیوه کتابت ، شیوه کتیبه نویسی.از خط سبحان به دليل ظرفيت های مناسب برای کتابت قرآن ؛کتيبه نويسی و توليد آثار هنری نقاشی خط و طراحی گرافيکی استفاده می کنند.
اين خط قابليت نوشتن فارسی و عربی را دارد. اين خط باتوجه به تنوع حروف به چند شيوه ی مختلف تقسيم شده است، نوع کاربردی خط سبحان در قامت خطی خود کوتاه تر از نوع کتیبه نویسی می باشد همین ویژگی نیز در خط ثلث و خط نسخ قابل مشاهده است.

 alcorana@yahoo.com